Er komt een nieuwe gaper boven de pui van drogisterij Het Heertje aan de Herenstraat in Amsterdam. Kunstenaar Adriaan Rees heeft een beeld gecreëerd dat nog steeds goede drogisterijwaar aanbeveelt, maar zonder dat het tot verhitte gemoederen leidt.
De gaper boven de drogisterij stond namelijk al eerder in de schijnwerpers: hij werd in november 2016 ontvreemd door een groep studenten, die hem daarna in een gracht gooiden. Er werd daarop een nieuw beeld gemaakt, maar daar ontstond in juli 2020, na een spottende tweet van Sylvia Witteman, veel commotie over. Hoewel Witteman naderhand zei haar tweet te betreuren, en dat het beeld niets met racisme of slavernij te maken heeft, was het kwaad al geschied. De eigenaar van het pand liet het beeld van de pui verwijderen.
“Ik begrijp dat”, zegt Harry Piet, eigenaar van drogisterij Het Heertje. “Hoewel een gaper niet van doen heeft met racisme en dient als herkenningssymbool voor ‘pillendraaiers’, mag dit nooit aanleiding worden voor polarisatie in zeer gevoelig materie. Dat we die gaper er af moesten halen was natuurlijk heel zuur, maar ik zie dat niet als zwichten voor druk: het is meebewegen op het emotionele ritme van de stad. En we kunnen nog steeds prima uitleggen dat het niets met slavernij te maken heeft. Aan de andere kant: met deze gaper is weer een stukje traditie uit de stad verdwenen, net als talloze muurschilderingen en klassieke uithangborden die ooit de bedrijvigheid van de stad representeerden.”
Geschenk aan Amsterdam
Kunstenaar Adriaan Rees ontwierp op eigen initiatief een gaper die aansluit bij de maatschappelijke beleving.
“Ik ben op de Prinsengracht geboren en in mijn kindertijd waren de gapers in mijn omgeving voor mij fascinerende, mysterieuze beelden waarvan ik niet goed begreep waarom ze er zo vreemd uitzagen. Ik besloot om gewoon bij de drogisterij naar binnen te stappen met het voorstel om een nieuwe gaper te maken. Voor mij is de nieuwe gaper een geschenk aan de stad Amsterdam, waar ik geboren ben en waar ik nog steeds woon en werk. In plaats van het verliezen van gedachtengoed, wil ik deze traditie een nieuwe impuls geven. Dit beeld moet de aanjager zijn voor MEER gapers en andere traditionele uitingen in de stad, gemaakt door hedendaagse kunstenaars.”
Fantasieportret
Rees bouwde vanuit een basis van brokstukken een fantasieportret op met een androgyne uitstraling in blauw, geel en groen. De hoofdtooi bestaat uit een serie grote tongen, met allerlei elementen zoals witte pillen, goudkleurige slangen, zilveren ballen en kleine objecten die verwijzen naar spullen die in een drogisterij te koop zijn. Op de schouders zilveren bollen en objecten zoals tubes, een scheerkwast, lippenstift, deo en een pot crème. Het beeld krijgt een kleurige strik, verwijzend naar ‘Het Heertje’. Uiteraard heeft deze gaper een uitgestoken tong met een grote pil, in goud. “Het beeld heet ‘Oh Johnny’,” zegt Rees, “naar de volkszanger Johnny Jordaan en het lied van Tante Leen. Maar ook moet ik denken aan Johnny Rotten, de zanger van de Sex Pistols en P.I.L.”
Het Amsterdams Fonds van de Kunst zorgde voor een subsidie.
Nieuw symbool
“Het is fascinerend hoeveel karakter er inzit”, zegt Piet. “De uitstraling van dit beeld verbeeldt eigenlijk deels de onmacht die wij vorig jaar voelden bij het verwijderen van de oude gaper. Een soort van subtiel protest. En toch representeert de zeggingskracht van dit beeld op een hele verfrissende manier nog steeds de drogisterijbranche. In mijn branche is er al interesse om het een nieuw symbool te laten worden van de drogisterijen in de turbulente Nederlandse retailwereld.”
Onthulling
Op 14 oktober zal het nieuwe beeld boven de pui van drogisterij Het Heertje onthuld worden. Daartoe is burgemeester Halsema uitgenodigd. “Het lag natuurlijk voor de hand om Sylvia Witteman uit te nodigen, want zij stond aan de basis van de controverse van vorig jaar, maar die liet ‘na rijp beraad’ deze beurt aan haar voorbijgaan”, zegt Piet. “Blijkbaar een te bittere pil, terwijl de controverse juist tot iets heel moois heeft geleid!”
