We hebben in Europa een gezondheidsoplossing die jaarlijks miljarden aandoeningen behandelt, een oplossing die zorgsystemen miljarden bespaart en geen interventie van een huisarts of specialist vereist. U raadt het al, dat is zelfzorg. Maar die oplossing wordt nog steeds zwaar onderschat, zegt de AESGP. “Het is tijd om dat probleem aan te pakken.”
“Zelfzorg omvat producten die miljoenen Europeanen dagelijks gebruiken om gezond te blijven of snel te herstellen van kleine kwalen”, stelt de AESGP. “Denk daarbij aan producten die onder meer helpen bij pijn, verkoudheid, griep en allergieën, maar ook voedingssupplementen zoals vitamine D, magnesium en ijzer – en medische hulpmiddelen zoals condooms, oogdruppels en pleisters: middelen die mensen in staat stellen om hun gezondheid eigen hand te nemen.” De AESGP publiceerde recentelijk het onderzoek “Self-Care in Europe: Economic and Social Impact on Individuals and Society”, dat werd uitgevoerd om te zien welke bijdrage individuele zelfzorg levert aan de Europese gezondheidsstelsels en economieën, door gebruik te maken receptloze geneesmiddelen, en om aan te tonen welk potentieel dit gebruik biedt voor de toekomst.
34 miljard
Uit de studie blijkt dat zelfzorg nu al substantiële voordelen biedt doordat het mensen de mogelijkheid geeft om zelf en onafhankelijk kleine kwalen aan te pakken, op een goedkopere manier die ook niet veel tijd kost. In 2024 kochten Europeanen meer dan 4,7 miljard verpakkingen aan zelfzorggeneesmiddelen en 1,3 miljard verpakkingen aan voedingssupplementen, waarmee zij hun gezondheid ondersteunden zonder gebruik te maken van het gezondheidssysteem van hun land, dat vaak zwaar onder druk staat. “Dat betekent een besparing van €34 miljard euro, terwijl ongeveer 1,2 miljard kleine kwalen opgelost worden zonder dat er een afspraak met de dokter gemaakt hoeft te worden. Zonder zelfzorg zou Europa ongeveer 120.000 meer huisartsen nodig hebben, die allemaal ook 2,4 uur meer per dag zouden moeten werken.”
Potentie
Maar de potentie is nog hoger, meent de AESGP: “Zelfzorg leidt tot significante besparingen op het gebied van medische diensten, producten en werkzaamheden, waardoor het bijdraagt om de druk verlicht op nationale zorgsystemen en economieën, terwijl het ook tijdsbesparingen oplevert. Als het wordt ondersteund door het juiste beleid, kan de promotie en uitbreiding van zelfzorg deze sociale en economische voordelen nog verder uitbouwen. Maar daartoe zullen alle relevante stakeholders daartoe geactiveerd moeten worden.”
Geletterdheid
AESGP wijst echter wel op één grote beperking: op Europees niveau is een goede toegang tot die zelfzorg lang niet altijd gegarandeerd. “Een neusspray of antischimmelcrème kun je in het ene land gewoon aanschaffen, maar vereist in een ander land een recept. De regel verschillen niet alleen, maar zijn erg verwarrend. Het is tijd dat we de regelgeving versimpelen, met name de switch van receptgeneesmiddel naar zelfzorg. We moeten een echt Europese markt voor zelfzorgproducten ontwikkelen.” De AESGP wijst erop, dat een vereiste wel is dat mensen ook weten hoe ze zelfzorgproducten moeten gebruiken. “Health literacy, geletterdheid op het gebied van gezondheid, vormt de sleutel tot een verantwoord gebruik van zelfzorgproducten. Als mensen symptomen niet herkennen en op basis daarvan de juiste behandeling kunnen bepalen – maar ook dat ze weten wanneer ze wèl een huisarts moeten inschakelen, is essentieel willen zij zelf meer verantwoordelijkheid voor hun gezondheid kunnen dragen.” Dat dit mogelijk is, heeft de COVID-19-periode bewezen, zegt AESGP: “Tijdens de COVID-pandemie was zelfzorg een stille held, omdat mensen thuis moesten blijven en zelf veel meer met hun gezondheidsproblemen om moesten gaan, waardoor er ook voldoende ruimte vrijkwam in ziekenhuizen voor zij die dat het meeste nodig hadden. Geen slecht resultaat op basis van een pakje paracetamol en een goed advies van een drogist of apotheker!”
Stimuleren
Een hoge mate van zelfzorg kan in basis worden gestimuleerd op basis van drie factoren: • Socio-economische factoren, zoals dat de bevolking goede toegang heeft tot een openbaar gezondheidssysteem. • Wettelijke factoren, zoals een actief zelfzorgbeleid of doelgerichte incentives voor publiek en gezondheidsprofessionals. • Socio-culturele factoren, zoals een hoge mate van acceptatie en waardering door de bevolking voor lokale zelfzorgfaciliteiten, zoals drogisten en apotheken. Deze drie factoren bieden ook de basis voor gerichte sturingsmechanismen om zelfzorg te promoten, rekening houdend met de specifieke situatie in een land.
Stakeholders
“De promotie van zelfzorg moet serieus genomen worden door beleidsmakers willen we een antwoord kunnen formuleren op de uitdagingen en de groeiende vraag naar sociale zorg en gezondheidszorg in Europa. Gezondheidsbeleid zou erop gericht moeten zijn om individueel beoordelingsvermogen van mensen te versterken, zodat zij zelf kunnen bepalen of behandeling door een dokter noodzakelijk is, of dat zelfzorg kan voldoen.” Afhankelijk van de situatie heeft de behandeling door een arts of het gebruik van zelfzorgproducten voor- en nadelen. In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat als medische interventie niet nodig is, het consulteren van een arts tot onnodige kosten leidt en contraproductief kan zijn. Het gaat dus om verantwoorde zelfzorg. “En daartoe is de inzet nodig van alle stakeholders – het publiek, gezondheidsprofessionals en beleidsmakers: dat is fundamenteel voor de succesvolle inzet van een zelfzorgbeleid dat verantwoord gebruik van zelfzorg promoot.”
Frontlijn
Met name de ondersteuning van zelfzorgprofessionals, zoals drogisten en apotheken, ziet de AESGP als essentieel als eerste contactpunt voor het publiek bij kleine kwalen. ”We moeten ophouden met zelfzorg te beschouwen als een secundaire oplossing: het is gezondheidszorg aan de frontlijn. Het ondersteunt preventie, autonomie en duurzaamheid. De toekomst van de gezondheid in Europa zal sterker zijn als we het beleidsmatig eindelijk de aandacht geven die het verdient.”
Het onderzoek van de AESGP is HIER>> te lezen
